کتاب الصلاة (لکاشف الغطاء)

---

« كتاب الصلاة» اثر آيت الله شیخ علی کاشف الغطا ( ۱۳۳۱- ۱۴۱۱ ق) كه توسط مکتبة کاشف الغطا در سال ۱۴۲۳ ق در شهر نجف اشرف منتشر شده است. متن فقهى- پژوهشى نام‌برده داراى فهرست تفصيلى موضوعى مى‌باشد كه منابع تحقيق آن در پاورقى ذكر شده است.

۱ - انگيزه تأليف

---

‌
اگر چه مؤلف هدف خود را از نگاشتن اين اثر بيان نكرده است; اما از آن‌جا كه نويسنده علاوه بر احکام و شرايط نماز به تاريخ تشريع آن در زمان‌هاى گذشته نيز پرداخته و احكام تارک الصلاه را از نظر دور نداشته است اين گونه مى‌توان استنباط كرد كه انگيزه‌اش از تأليف پاسخ گويى به برخى پرسش‌هاى مطرح در باره اين ضرورت دينى است.

۲ - ساختار

---

‌
كتاب روش استدلالى و توصيفى دارد و بسيارى از شرايط پژوهش در آن لحاظ شده است. با اين وجود فاقد ساختار منظم و چارچوب مشخصى به نام فصل، بخش، مقصد و... مى‌باشد. بدين معنى كه در گردآورى و داورى شرايط لازم به طور نسبى مراعات شده است; اما در مقام ارائه مطالب دچار نقص جدى است.

۳ - گزارش محتوا

---

‌
نخست در مقدمه كتاب اشاره‌اى به فلسفه و اهميت نماز شده است كه بنا بر نصوص دينى مؤلف نماز را عمود و ستون دين دانسته كه در صورت قبول آن، همه اعمال آدمى مقبول درگاه مى‌افتد و با رد شدن آن، تمامى اعمال به مرز و سطح پذيرش نمى‌رسد. پس از بحث فلسفه و اهميت نماز در آموزه‌هاى دينى، مؤلف به مفهوم شناسى لغوى و اصطلاحى نماز پرداخته است. و در ادامه به جايگاه نماز نسبت به ديگر عبادات، ثواب نماز، عقاب و حكم تارك الصلاه، اشاره كرده است.
ذيل عنوان شكل و كيفيت نماز پيش از تشريع دين اسلام مؤلف با استناد به قرآن مجيد تشريع نماز را پيش از اسلام دانسته است. وى نخستين كسانى را كه اولين بار نمازهای یومیه را اقامه كرداند چنين برمى‌شمارد: نخستين كسى كه نماز صبح را خوانده آدم علیه السلام بوده است، نخستين كسى كه نماز ظهر را خوانده ابراهیم علیه السلام بوده و نخستين كسى كه نماز عصر را اقامه كرده سلیمان علیه السلام بوده است، نخستين كسى كه نماز مغرب را خوانده است عیسی علیه السلام بوده و نخستين فردى كه نماز عشا را به جا آورده یونس علیه السلام بوده است. و در پى آن روايات تاريخى معارض اين اقوال را نيز مؤلف بررسى كرده است. در ادامه مؤلف به وقت تشریع نماز در اسلام، بيان معراج رسول خدا و شب اسرا ، چگونگى تغيير قبله از مسجد الاقصی به مسجد الحرام پرداخته است.
زمان تشريع نماز در اسلام طبق گزارش احاديث تاريخى در ابتداى بعثت بوده است و در قرآن مجيد حفاظت از صلاه وسطى تأكيد شده است كه به نظر مؤلف اين نماز همان صلاه ظهر است و در ادامه رد الشمس نبی صلی الله علیه و آله به خاطر فوت نماز ظهر حضرت علی علیه السلام نيز يادآورى شده است.

۳.۱ - اقسام نماز

در موضوع اقسام نماز، مؤلف نمازها را به دو گروه تقسيم مى‌كند:
۱. نمازهاى واجب ; اين نوع از نمازها جايز نيست ترك گردد.
۲. نمازهاى مستحبى; اين بخش از نمازها انجامشان مورد سفارش و ترك آنها نيز فاقد اشكال مى‌باشد.
در ادامه به عناوينى از قبيل: احکام نوافل، شروط نماز، توسع وقت نمازهاى روزانه،ضرورت ملاحظه وقت در كارهاى واجب، اوقات نمازهاى پنج‌گانه، تفاوت وقت فضیلت عمل با زمان اجراى آن، اوقات نمازهاى ظهر، عصر، مغرب، عشا و صبح; زمان‌هاى فضيلت هر يك، احكام وقت، جواز قضاى نمازهاى واجب در زمان حاضر، عدم جواز تأخير نماز مغرب به گونه عمدى، کراهت گزاردن نماز عشا پيش از سرخى بعد از غروب، حكم نمازى كه پيش از وقوع وقت گزارده شود، حكم نمازى كه در اثناى آن وقت شرعى‌اش وارد شده است، حكم نمازگزارى كه از دخول وقت آگاهى ندارد، بررسى احكام وقت، لزوم رعايت ترتيب در قضاى نمازهاى فوت شده، لزوم رعايت ترتيب بين نمازهاى يوميه و در پايان مسئله عدم فوريت نماز قضا مورد كند و كاو قرار گرفته است. مؤلف در اين نوشتار علاوه بر پرداختن به بسيارى از موضوعات پيرامون نماز، در انتها برخى از عناوين گفته شده را با جمع بندى‌اى به نام« التحقيق في المسئلة» ذكر كرده كه حاوى نكات دقيق و استدلالى مى‌باشد.

۴ - پانویس

---